Bo'sh mablag’ga ega bo'lgan O'zbekiston aholisining ko’pchiligi qanday qilib ko'proq foyda olish uchun sarmoya kiritish va qanday vositalardan foydalanish haqida o'ylashadi. Bunday holda siz aktivlarni taqsimlash variantini tanlashingiz kerak.
Moliyaviy aktivlarning turlari:
Bank depoziti
So'mning qadrsizlanishi va Markaziy bankning asosiy stavkasining pasayishi munosabati bilan bank depozitlari bo'yicha foizlar ham pastga qarab harakat qilmoqda. Ushbu variantni faqat bo'sh mablag'larni saqlab qolish va inflyatsiyani qoplash uchun ko'rib chiqish mumkin.
Kriptovalyuta
Bu nisbatan yangi raqamli vosita, shuning uchun bu xavfli variant va uning kelajagi bir qator savollarni tug'diradi.
Mulk
Tijorat va uy-joy mulkini ijaraga berishdan tushgan daromadni ta'minlaydi. Salbiy tomoni - bozorni to'yinganlik va narxlarning noqulay tarzda o'zgarishi.
Qimmatli qog'ozlarga sarmoya kiritish
Qimmatli qog'ozlar turlarini - aktsiyalarni ko'rib chiqamiz. Qanday qilib tajribasiz investor aktsiyalarga sarmoya kiritishi va undan foyda olishi mumkin? Keling, batafsilroq ko'rib chiqaylik.
Aktsiyalar investorning ulushi hisoblangan kapital vositasidir. Kompaniyalar o'z faoliyatini moliyalashtirish, foyda oshirish maqsadida korxonani rivojlantirish uchun investorlarni jalb qiladilar. O'z mablag'larini kompaniya aktsiyalariga kiritgan investor ulushdor bo'lib, foydadan aktsiyalar soniga mutanosib ravishda ulush olish huquqini oladi.
Aktsiyadorlik jamiyatlarining aktsiyalari va boshqa qimmatli qog’ozlari maxsus fond birjalarida sotiladi.
Muayyan kompaniyaning aktsiyalarini sotib olish orqali foyda kafolatlanmasligini tushunish juda muhimdir. Har qanday aksiya narxi osmonga ko'tarilishi mumkin, lekin tezda pasayishi mumkin. Birjadagi kotirovkalar doimiy ravishda o'zgarib turadi. Shuningdek, kompaniya zarar bilan ishlashi mumkin.
Investor kelajakda aktsiyalar qiymatini tahlil qilishi va bashorat qilishi kerak. Ammo yangi kelgan kishi investitsiyalar uchun foydali bo'lgan kompaniyani qanday aniqlay oladi va uning investitsiya portfelini qanday shakllantiradi?
Foydali sarmoya kiritishni mustaqil ravishda o’ragnishingiz mumkin, buning uchun juda ko'p ma'lumotni o'rganib chiqishingiz zarur. Yoki siz mablag' joylashtirishning eng yaxshi variantini aniqlashda, vaqtni tejashda va sizni maqsadingizga yaqinlashtirishda yordam beradigan mutaxassisga ishonishingiz mumkin. Masalan, OBI Broker bilan hamkorlik qilishning turli xil variantlari mavjud - doimiy ravishda, bir martalik konsultatsiyalar yoki bu yutuqli bitimning foizlari bo'lishi mumkin.
Birjalarda aktsiyalardan tashqari boshqa moliyaviy vositalar ham muomalada bo'ladi.
Obligatsiya - bu nima. Aslida, bu qimmatli qog'oz emitenti tomonidan qarz miqdorini foizlar bilan investorga qaytarish majburiyati. Davlat va xususiy kompaniyalar mavjud.
Fyuchers shartnomasi hozirgi narx asosida kelajakda aktiv yoki tovarni belgilangan narx bo'yicha sotib olish majburiyatini belgilaydi. Tovarlar narxining o'zgarishi bitimni kim yutishini - sotuvchi yoki xaridorni belgilaydi. Qiymat o'zgarishiga turli omillar ta'sir qilishi mumkin, eng yorqin misol - mavsumiylik.
Optsion shartnomasi egasiga kelajakda tovar / mol-mulkni bitimni imzolash paytida belgilangan narxda sotib olish yoki sotish imkonini beradi.
Agar siz yuqoridagi variantlardan birini tanlasangiz, davlat obligatsiyalari unchalik xavfli emas. Ularning rentabelligi past, ammo ular ishonchli vositadir. Qimmatli qog'ozlardan ko'proq pul ishlashingiz mumkin, ammo xavf ortadi. Optsionlar va fyucherslar - tovar / aktivlar narxlarini yaxshi biladigan, qiymatlarning o'zgarishini tushunadigan va bozor dinamikasiga ta'sir etuvchi omillarni yaxshi biladigan ko'p yillik tajribaga ega investorlar uchun.
Nuqtai nazar
Agar shunga qaramay, aktsiyalarga sarmoya kiritish to'g'risida qaror qabul qilinsa, muhim qadam istiqbolli va o'sib borayotgan kompaniyani tanlash bo'ladi. Korxona - investitsiya ob'ekti yaxshi moliyaviy barqarorlikka va fond birjasida kotirovkalarning ijobiy dinamikasiga ega bo'lishi kerak.
Aqlli qaror - bu o'z faoliyati sohasida etakchi bo'lgan kompaniyalarga sarmoya kiritishdir. Bunday depozitlar investorlar orasida mashhurdir, chunki ular barqaror va ishonchli daromad keltiradi.
Investitsiya uchun ko'rib chiqiladigan aktsiyadorlik jamiyatlari mahalliy va xorijiy bo'lishi mumkin.
O'zbekiston korxonalari orasida elektroenergetika, neft sohasidagi yirik kompaniyalarni, foydali qazilmalarni qazib olish bilan shug'ullanadigan uyushmalar va banklarni ajratib ko'rsatish mumkin. Toshkent fond birjasi saytini tahlil qilar ekanmiz, masalan, quyidagi kuchli emitentlarni ajratib ko'rsatish mumkin: O'zbektelekom, Savdoenergo, Hamkorbank, Trastbank, O'zsanoatqurilishbank, O'ztransgaz, Qilizilqumsement, Jizzax Platsmassa.
Xorijiy kompaniyalar orasida texnologiya ishlab chiqarish, ijtimoiy tarmoqlar, umumiy ovqatlanish va boshqa ko'plab sohalardagi bozor etakchilarini aytib o'tish mumkin. Masalan, xorijiy birjalardan olingan ma'lumotni o'rganayotganda, quyidagi gigantlar eng yuqori likvidli aktsiyalarga ega: Apple, Google, Microsoft, Twitter, Starbucks, Bank of America, Boeing Company, Amazon.
So'mning beqarorligi, uning qadrsizlanish ehtimoli, shuningdek, O'zbekistondagi iqtisodiyotning beqarorligini hisobga olgan holda, investorlar ko'pincha xorijiy kompaniyalarga sarmoyalarni ma'qul ko'rishadi, bu ularga valyutada daromad olish imkonini beradi va so'm tushishidan himoya qiladi.
Qimmatli qog'ozlardan pul ishlash usullari
Bir nechta variant mavjud. Bu investor ixtiyoridagi kapitalga, tajribaga, investorning tavakkalchiligiga, yutqazishga va katta daromad olishga tayyorligiga bog'liq.
Qimmatli qog'ozlar orqali pul ishlash usullaridan biri bu savdo. Moliyaviy birjadagi savdoni(treyding) anglatadi. Ya'ni, bozor ishtirokchilari aktsiyalarni sotib oladilar va sotadilar, agar ular qimmatli qog'ozlarni sotib olish narxidan yuqori narxda sotishga muvaffaq bo'lsalar, unda yana sarmoya kiritilishi mumkin bo'lgan daromad hosil bo'ladi.
Qimmatli qog'ozlar o'zgarishiga kompaniyaning foydasining o'sishi yoki pasayishi, fond bozoridagi faolligi, mamlakatdagi siyosiy, iqtisodiy, epidemiologik vaziyat va boshqa omillar ta'sir qilishi mumkin.
Savdo(treyding) bozorida yaxshi harakat qilish uchun siz tegishli tajriba va bilimga ega bo'lishingiz, fond birjalarini ichkaridan bilishingiz va birjaning eng kichik o'zgarishlaridan xabardor bo'lishingiz kerak. Ushbu sohada doimiy faol ishtirok etish kerak.
Qimmatli qog'ozlarni sotib olish va ularni yaxshi paytgacha ushlab turish usuli bo'lishga haqli. Bu uzoq muddatli sarmoyadir. Qoidaga ko'ra, ishonchli kompaniyalar aktsiyalari vaqt o'tishi bilan o'sib boradi. To'g'ri sarmoyalar bilan, ma'lum vaqtdan keyin ular foydali sotilishi mumkin.
Aktsiyalardan dividendlar olish. Dividendlarni to'lash to'g'ridan-to'g'ri emitentning foydasiga bog'liq. Sof foydaning ma'lum bir qismi dividendlarga yo'naltiriladi, shuning uchun ijobiy moliyaviy natijalarga ega bo'lgan kompaniyaga mablag 'kiritish kerak. Amaliyot shuni ko'rsatadiki, dividendlar yiliga bir marta o'tkaziladi. To'lanadigan miqdor aktsiyadorlarning yillik yig'ilishida belgilanadi.
Aktsiyalarga sarmoya kiritish bosqichlari
Nazariyadan amaliyotga o'tamiz. Investitsiyani qayerdan boshlash va qanday qilib daromad olishni boshlash kerak? Qoidalar juda oddiy. Keling, barcha bosqichlarni batafsil ko'rib chiqaylik:
Qimmatli qog'ozlar bozori asoslarini o'rganish, treningdan o'tish
Har qanday investor moliyaviy vositalarning asosiy tushunchalarini, savdo qoidalarini, birja ma'lumotlarini bilishi va tushunishi kerak, hatto u o'z aktivlarini boshqarish uchun professional maslahatchi yollamoqchi bo'lsa ham;
Maqsadni belgilash
Muvaffaqiyatli sarmoya kiritish uchun siz maqsadlarni belgilashingiz kerak, ular qisqa muddatli yoki uzoq muddatli bo'lishi mumkin, shuning uchun muddatni belgilashingiz kerak. Strategiyani tanlash, sarmoyalar natijasini aniq tushunish va maqsadga muvofiqlik bozorning keyingi harakatlarini shakllantiradi.
Brokerni tanlash
Bu birjalarda sotuvchi va xaridor o'rtasida vositachidir. Tanlov to'g'risida qaror qabul qilishdan oldin siz brokerlarning reytingi, obro'si va tajribasini o'rganishingiz kerak;
Brokerlik hisobvarag'ini ochish
Ushbu brokerlik hisobvarag'i bozorda real sharoitlarda savdo qilish, real pullardan foydalangan holda operatsiyalarni amalga oshirish imkonini beradi;
Strategiyani shakllantirish
Uchta yaxshi o'rnatilgan strategiyalar tasnifi mavjud - konservativ, mo’tadil faollik va xavf darajasi bilan ajralib turadi, agressiv - yuqori faollik va xavfni o'z ichiga oladi, siz o'zingizning tanlovingizni tanlashingiz kerak;
Investitsiya portfelini tuzish
Siz uni o'zingiz tuzishingiz yoki tajribali moliyaviy maslahatchini jalb qilishingiz mumkin. Portfelning mohiyati har xil turdagi aktivlarni, bir nechta kompaniyalarni tanlash, ularni foyda olish uchun to'g'ri nisbatlarda taqsimlashdan iborat.
Birja tanlovi
Tajribasiz investorlarga daromadlarini o'sib boradigan yirik korxonalarga sarmoya kiritishni boshlashni maslahat berishimiz mumkin. Tajriba orttirgandan so’ng yangi tez rivojlanayotgan kompaniyalarni ko'rib chiqish maqsadga muvofiq bo'lishi mumkin;
Aktsiyalarni sotib olish
Hozirgi kunda siz uyingizdan chiqmasdan aktsiyalarni sotib olishingiz mumkin. Smartfon ilovalari, birja veb-saytlari va boshqa manbalar orqali sotib olish mumkin.
Nima uchun siz turli xil vositalarga sarmoya kiritishingiz kerak, ya'ni investitsiya portfelini yaratishingiz kerak?
Yaxshi tanlangan portfel investorning xatarlarini minimallashtiradi va sug'urta vazifasini bajaradi. Turli xil moliyaviy aktivlar (aktsiyalar, obligatsiyalar, oltin, ko'chmas mulk va boshqa tarkibiy qismlar) to'plamini shakllantirishda omonatchi optimal balanslash, risklarni taqsimlash to'g'risida o'ylashi kerak. Muayyan qimmatli qog'ozlar qulashidan hech kim sug'urta qilinmaganligi sababli, bir vaqtning o'zida barcha kotirovkalarning qulashi kamdan-kam holatlardir.
Bitta kompaniyaning aktsiyalariga sarmoya kiritishda xatarlar aniq. Agar ushbu emitentning qimmatli qog'ozlari qulab tushsa, u holda investor zarar ko'radi. Agar yangi boshlagan investorda oz miqdordagi mablag 'bo'lsa, ya'ni bitta korxonaning aktsiyalarini sotib olish mantiqan to'g'ri keladi. Bu sizga investitsiya jarayonlari, ushbu kompaniya aktivlari kotirovkalari bilan tanishish va aniq aktsiyalar narxining o'zgarishi bilan nima qilish yoki yo'qotish nimani anglatishini tushunishga imkon beradi.
Broker bilan ishlash
Broker nima uchun kerak?
Qimmatli qog'ozlar bozorida brokerlarning xizmatisiz buni amalga oshirish mumkin emas. Brokerlik faoliyati litsenziyalangan va faqat ixtisoslashgan kompaniyalar shug'ullanishi mumkin. OBI Broker o'z mijozlariga fond bozorlaridagi vositachilik xizmatlarini, qimmatli qog'ozlar anderraytingi (IPO), treninglar, Internet-savdo, depozitar xizmatlari, shuningdek, O'zbekiston rezidentlari uchun mablag'larni ishonchli boshqarish bo'yicha xizmatlarni taklif etadi.
Brokerlar bilan o'zaro munosabatlarning turli xil usullari mavjud:
Investor moliyaviy bozorda o'zi savdo qilishi mumkin. U faqat broker orqali maxsus hisob raqamini ochadi va barcha operatsiyalarni ushbu hisobvaraq orqali amalga oshiradi. Va u mustaqil ravishda savdo qiladi va barcha operatsiyalarni o'z qo'li bilan amalga oshiradi;
Aktivlarni ishonchli boshqaruvga o'tkazish. Ushbu hamkorlik shaklida o'z mablag'lari ishonchli shaxsga - qimmatli qog'ozlar bilan operatsiyalarni bajarish va foyda olish uchun vositachilik firmasiga o'tkaziladi. Investor tuzilgan shartnoma doirasida mutaxassislarga ishonadi va aktivlarni boshqarish va doimiy nazorat qilish ehtiyojidan xalos bo'ladi;
Moliyaviy konsalting. Bunday holda, hamkorlik brokerlik kompaniyalari tomonidan bir martalik maslahat yoki doimiy mijozlarni qo'llab-quvvatlash shaklida xizmatlar ko'rsatishga asoslangan. Doimiy konsalting xizmatlari obuna to'lovi evaziga bozorlarda yuzaga keladigan savollarga javob beradi.
Brokerni to'g'ri tanlash
Vositachi bilan shartnoma tuzishdan oldin siz uning ishonchliligi va obro'sini tekshirishingiz kerak.
O'zbekiston Respublikasi Kapital bozorini rivojlantirish agentligining rasmiy veb-saytida brokerlik faoliyati bilan shug'ullanish huquqiga ega litsenziyaga ega kompaniyalar ro'yxati mavjud. Siz potentsial vositachining ushbu ro'yxatda ekanligiga ishonch hosil qilishingiz kerak.
Shuni ta'kidlash kerakki, xorijiy brokerlar O'zbekistonda litsenziyalanmagan va ular bilan hamkorlik qilish xavfli, chunki ularning faoliyati rasmiyligini tekshirish qiyin;
Shartnoma bo'yicha tariflar bozori va xizmatlarning narxini tahlil qilish kerak. Ba'zilar belgilangan daromadni taklif qiladilar, boshqalari foiz asosida ishlaydi. Vositachi ham eng foydali bitimni amalga oshirishga qiziqadigan variantni tanlash yaxshidir. Shartlarni taqqoslash, raqamlarni taqqoslash va eng foydali qarorni qabul qilish kerak. Shuni e'tiborga olish kerakki, OBI Broker O'zbekistondagi aktsiyalarni sotib olish uchun eng maqbul narxlarni taklif etadi.
Qimmatli qog'ozlarga sarmoya kiritishda xatarlar
Depozit stavkalari O'zbekiston Markaziy bankining asosiy stavkasi bilan bir qatorda tez pasayib borayotgan bir paytda, ko'pchilik investitsiyalarning boshqa usuli haqida o'ylashni boshladilar. Bankdagi depozit nisbatan xavfsiz variant - daromadlarni hisoblashning aniq stavkasi va muddatini belgilaydigan kelishuv mavjud. Ammo past stavkalarda quyilgan omonat foizlari inflyatsiya hisobiga olinadigan daromadni pasaytirishi mumkin.
Shu sababli, tobora ko'proq investorlar ko'proq xavfli variantga murojaat qilishadi, bu erda daromad har doim ham kafolatlanmaydi.
Hamma sarmoyalardan yutqazishi mumkin - yangi investor ham, tajribali investor ham. Yangi investor tegishli tajribaga ega emas, tajribali investorda esa tavakkal qilish ehtimoli ko'proq, chunki u o'z qobiliyati va imkoniyatiga ko'proq ishonadi. Yangi investorlarga qanday maslahat berish mumkin:
- Moliyaviy adabiyotlarni o'qing - xorijiy mualliflarning investitsiyalar to'g'risidagi kitoblarini o’qish, investitsiyalar bo'yicha o'quv kurslarida qatnashish, mutaxassislarning maslahatlarini o'rganish;
- Moliyaviy investitsiya bozoriga kirish maqsadini aniqlang;
- Birinchidan, aniq vositalarni tanlang, barqaror ishlashni namoyish etadigan taniqli kompaniyalarga mablag 'sarflang;
- Investitsiyalar uchun ma'lum bir faoliyat sohasini tanlashda, masalan, neft-gaz sanoati yoki energetika, etakchi Rossiya yoki xorijiy korxonalarga e'tibor bering;
- Etarlicha mablag’ga ega yoki masalan 1- 5 milliard so'mgacha mablag’ni investisiya qilishda, xatarlarni kamaytirish maqsadida, mustaqil ravishda yoki maslahatchi yordamida investitsiya portfelini shakllantirish;
Agar sizga vaqt va tajriba talab qilinsa, ishonchli shaxsni yollash haqida o'ylang.
Aktsiyalarni talab qilinadigan vaqtgacha ushlab turish masalasi qiyin va ko'pincha unga faqat tajribali investorlar javob berishlari mumkin. Aktsiyalarni sotish maqsadga muvofiq bo'lmagan vaziyatlarni ko'rib chiqing:
- Zudlik bilan mablag' zarur bo'lib qoldi.
- Oxirgi pulni investitsiyalarga kiritmaslik kerak. Faqat bo'sh mablag'larni kiritish kerak. Favqulodda vaziyatlar uchun har doim zahira mablag’ bo'lishi kerak;
- Topilgan daromaddan tezroq foydalanishni istardim.
- Muvaffaqiyat ko'pincha uzoq muddatli rejalashtirishdan kelib chiqadi. Investitsiyalar impulsivlikka toqat qilmaydi. Tranzaktsiyani yakunlash uchun eng qulay daqiqani kutish kerak;
- O'sishni ko'rishingiz bilan aksiyalarni sotish.
- Birja kotirovkalarida keskin ijobiy dinamikani sezgan holda ham, sotishga shoshilmaslik kerak. Narxlar eng yuqori darajaga yetguncha kutish kerak;
- Yangiliklarda yoki radioda yomon prognozni eshitgan.
Iqtisodiy inqirozlar, siyosiy qarorlar, pandemiyalar va boshqa holatlar fond bozorlariga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Ammo shoshilmang, tahlil qilishingiz kerak - ehtimol bu ma'lumotlar sun'iy ravishda tarqatilgan. Bundan tashqari, ba'zi holatlarda inqirozlar, aksincha, ba'zi kompaniyalar reytingini ko'taradi.
Shuni tushunish kerakki, fond birjasida sarmoya kiritish va savdo qilish - bu ruletka o'yini emas. Bu erda ular bilim, tajriba asosida boshqariladi va puxta o'ylangan qarorlarni qabul qiladi.